Sesja popularnonaukowa poświęcona Honorowemu Obywatelowi Miasta Lipna i jego ojcu.
24 października w auli Liceum Ogólnokształcącego im. Romualda Traugutta w Lipnie odbyła się sesja popularnonaukowa poświęcona pamięci profesora Stanisława Ossowskiego – wybitnego socjologa urodzonego w naszym mieście. Współorganizatorami uroczystości byli: Instytut Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Urząd Miejski w Lipnie, Starostwo Powiatowe w Lipnie oraz Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta w Lipnie.
Na wstępie Przewodnicząca Rady Miejskiej w Lipnie Maria Turska odczytała tekst Uchwały o nadaniu tytułu Honorowego Obywatela Miasta Lipna profesorowi Stanisławowi Ossowskiemu. Odczytano również list od Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego Piotra Całbeckiego. Moderatorem sesji był prof. dr hab. Tomasz Szlendak – Dyrektor Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Prelegenci z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Zielonogórskiego – mgr Róża Sułek i prof. dr hab. Mirosław Chałubiński – w swoich wykładach pt. ”Skąd się wziął ktoś taki jak Ossowski?” i „Legenda Stanisława Ossowskiego”, przybliżyli zaproszonym gościom i słuchaczom sylwetkę socjologa. Burmistrz Lipna Dorota Łańcucka w swoim wystąpieniu pt. „ Profesor Stanisław Ossowski, syn Władysława w pamięci mieszkańców Lipna” przedstawiła postać ojca profesora – Władysława Ossowskiego – lipnowskiego lekarza. Na przygotowanych zdjęciach i rycinach omówiła wkład tego działacza społecznego w rozwój lokalnej społeczności. Swoimi refleksjami na temat profesora ze zgromadzonymi podzielił się również obecny na sesji wicemarszałek Senatu RP Jan Wyrowiński. Zaprezentowano także występ artystyczny przygotowany przez dzieci ze Szkoły Podstawowej nr 2 oraz młodzież z Liceum Ogólnokształcącego. Ostatnim punktem programu sesji było zwiedzanie wystawy okolicznościowej pt. ”Stanisław Ossowski i Lipno”, którą komentarzem opatrzył prof. dr hab. Włodzimierz Wincławski z Instytutu Socjologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Poniżej prezentujemy okolicznościowy tekst burmistrz Doroty Łańcuckiej przygotowany z okazji sesji popularnonaukowej poświęconej postaciom Władysława i Stanisława Ossowskich:
„Odszedł nie tylko uczony” – tak pisała Teresa Chabowska po śmierci profesora Stanisława Ossowskiego. „Profesorów uniwersytetów mamy wielu. Wybitnych naukowców niemało. Czemuż odejście tego jednego wywołało uczucie tak ogromnej i niepowetowanej straty? Żył w zgodzie z tym, co pisał. Żył w zgodzie z samym sobą także i wtedy, gdy milczał odsunięty od uniwersytetu. Kilka książek wystarczyło, by zapewnić mu sławę wybitnego socjologa nie tylko u nas, ale i na całym świecie. Życie, postawa głębokiego humanisty, zaangażowanego i bezkompromisowego zarazem zapewniły wśród młodzieży i nie tylko wśród młodzieży mit, jakim cieszy się niewielu.”
-Stanisław Ossowski miał w sobie dwa powołania - naukowe i społeczne. Z domu rodzinnego wyniósł głęboki patriotyzm i wrażliwość na ludzkie sprawy. Urodził się w 1897 roku w rodzinie lekarza, Władysława Karola i Kazimiery Marii z Pyrowiczów. Ukończył polskie gimnazjum we Włocławku, studiował na Sorbonie oraz w Londynie. Podróżował po Europie Zachodniej oraz Afryce Północnej. Po wojnie był delegatem Polski na sesję nauk humanistycznych UNESCO w Paryżu. Wykładał na uniwersytetach amerykańskich. Ale wcześniej pracował jako nauczyciel w warszawskich gimnazjach, brał udział w wojnie 1920 roku, a w czasie drugiej wojny światowej prowadził działalność konspiracyjną w dziedzinie ochrony dóbr kultury oraz organizował pomoc dla ludności żydowskiej.
Przykładem wielkiego patriotyzmu i społecznego zaangażowania był dla Stanisława jego ojciec. Po uzyskaniu dyplomu Władysław Ossowski pracował w Dobrzyniu nad Wisłą. W 1896 roku wrócił do Lipna i pracował tu do końca 1917 roku. Zmarł 31 grudnia na zawał serca mając 57 lat.
Wśród mieszkańców Lipna cieszył się ogromnym autorytetem wybitnego lekarza i patrioty. W powstałym w 1857 roku szpitalu im. Jana Złotoustego wydzielił szpitalne oddziały: chirurgiczny, ogólny i zakaźny. W 1908 roku zbudował prosektorium, a w 1916 roku doprowadził do budynku kanalizację i urządził łazienki. Sprowadził również pierwsze metalowe łóżka. To on był pionierem bezpłatnej pomocy lekarskiej dla ludności naszego miasta i okolicznych miejscowości. Był również inicjatorem wielu cennych przedsięwzięć społecznych. W 1896 roku został wybrany prezesem lipnowskiej straży ogniowej. OSP w tym czasie miała znaczący wkład w rozwój miasta i podtrzymywanie polskości. Korzystając z okazji uroczystości koronacyjnych cara Mikołaja II, licząc na złagodzenie kursu antypolskiego, za prezesury Ossowskiego OSP podjęła próbę uzyskania praw do posiadania własnego sztandaru. Sztandar taki wykonano. Był koloru pąsowego, a na nim wizerunek strażaka z toporem stojącego na drabinie i pracującego wśród strumieni ognia i kłębów dymu. Władze zaborcze nie zezwoliły na jego użycie, jednak został zaprezentowany na skromnej uroczystości w domu Bartłomieja Witeckiego.
W 1914 roku w Lipnie utworzono Tymczasowy Komitet Obywatelski, który objął władzę w mieście. Sekcję sanitarną tworzyli lekarze Kozłowski, Ossowski i Sokołowski. Na początku 1917 roku w Lipnie zwołano pierwsze zebranie przedwyborcze z udziałem 250 osób. Zebraniu przewodniczył doktor Władysław Ossowski. Wobec nikłej ilości Polaków, bo pierwotnie figurowało tam tylko 200 nazwisk polskich, 500 żydowskich i 300 niemieckich, członkowie POW przeprowadzili silną akcję agitacyjną w wyniku której na listę wciągnięto około 1800 nazwisk polskich. Przedłużająca się wojna wymuszała konieczność niesienia coraz większej pomocy społecznej. Również na terenie naszego powiatu powstały tzw. Rady Opiekuńcze złożone z wielu wybitnych obywateli tej ziemi. W radach opiekuńczych znajdowało się 46 ziemian, 9 księży, 11 inteligentów, 3 nauczycieli, 250 rolników i 24 mieszczan. W Lipnie Rada prowadziła na swój koszt szkołę miejską dla dzieci, przytułek dla starców i jadłodajnię, która wydawała 66 jednolitrowych porcji zup dziennie. Jej członkiem był również Władysław Ossowski.
Polska Macierz Szkolna, która odegrała wiodącą rolę w organizowaniu szkolnictwa na terenie powiatu lipnowskiego, w Lipnie swą działalność rozpoczęła od 1916 roku. W połowie 1917 roku powstało w Lipnie towarzystwo pod nazwą Szkoła Średnia Męska im. Henryka Sienkiewicza. Wśród jej założycieli byli Kazimierz Różycki oraz doktor Władysław Ossowski. We wrześniu 1917 roku gimnazjum zostało otwarte, a pierwszym dyrektorem został Jan Moczarski, ojciec Kazimierza Moczarskiego – autora „Rozmów z Katem”. Szkołę utrzymywało lipnowskie ziemiaństwo.
Rodzice małego Stasia zdecydowali wcześniej o kontynuowaniu przez niego nauki we Włocławku. Mógł to być rok 1907 – 1908, ale zanim do tego doszło, jako mały chłopiec dzieciństwo spędzał w Lipnie. Pewnie bawił się tak, jak inni rówieśnicy nad rzeczką Mień, może spotykał tam urodzoną w tym samym roku małą Barbarę Apolonię, znaną potem Polę Negri. Może hasał razem z młodszą siostrą po alejach lipnowskiego parku...
W 1905 roku tak pisał w swoim dzienniku:
1 XI
Dowiedzieliśmy się, że Konstytucja ogłoszona jest.
5 XI
W kościele na sumie śpiewali „Boże coś Polskę” i była procesja z Orłem Białym Polskim, i był p. Korzybski, Dziadziuś, Ciocia, Witek Dro., ks. Lewandowski i p. Sokołowski.
8 XI
Mieli przyjechać socjaliści, ale nie przyjechali. Ważyłem się z Mamusią ja ważyłem 69 a Mamusia 164 funty.
12 XI
Śpiewali z „Dymem Pożarów” i był wiec.
5 XII
Wtorek. Byliśmy u Graffa po zabawki, ja chciałem kupić sztandarek z Orłem Polskim za 160 groszy, ale Mamusia powiedziała, że to za drogo i kupiła Jadziuni arkusz do wycinania gospodarstwa i bąka.
6 XII
Środa. Byliśmy u Prababuni. Mamusia zamówiła dla mnie Konfederatkę, wieczorem z Tatusiem poszedłem po Konfederatkę (bo jej nie odesłali), ale jeszcze nie była i był pochód z dzieci.
8 XII
Piątek. W kościele śpiewali „Boże coś Polskę” i był wiec, i przyjechał wujek z jednym panem.
W swoich listach do żony, a wcześniej narzeczonej często wspominał Lipno:
„Marylko! Nieborów, 18 XI
Czułość mnie jakaś ogarnęła, kiedym wczoraj Twój głos usłyszał przez telefon i w pierwszej chwili zapomniałem prawie języka w gębie. Nie jestem przyzwyczajony do telefonicznych rozmów zamiejscowych, więc głos kogoś drogiego i bliskiego, słyszany w takich warunkach po kilku dniach rozłączenia, wywołuje wrażenie jakiegoś zaburzenia przestrzennego, jakiegoś „współistnienia przeciwieństw”; bliskości i dalekości przestrzennej.
Stawy nieborowskie pokryły się wczoraj lodem, który wytrzymuje uderzenia niewielkich kamyków. W parku pełno wiewiórek; część z nich podobno przyszła z lasu, bo w parku dogodniej im zimować. Ślicznie biegają i skaczą odbijając się czterema nóżkami od ziemi, a kiedy siedzą na drzewie przyglądają się człowiekowi z zainteresowaniem. Od czasu do czasu wydają głośne wiewiórcze okrzyki, pewnie na znak wiewiórczego humoru. Nie wiem, czy Ci pisałem, żem widział błękitnego zimorodka, jak przelatywał nad stawem. W szarym krajobrazie listopadowym (nawet wiewiórki są teraz bardziej szare niż rude) ten zimorodek stanowił jakiś nieprawdopodobny akcent intensywności swych barw.
(…)
Na odpoczynek, albo w łóżku przed zaśnięciem, czytuję Tukidydesa. Pomimo że głównie zajmuje się sprawami wojennymi, trudno się od niego oderwać. Tak się z nim przyjemnie obcuje poprzez dwadzieścia trzy i pół stulecia. Tak bardzo góruje obiektywnością swego spojrzenia i trzeźwością refleksji nad dzisiejszymi ludźmi. Przy tym świetny narrator. A opisywane przezeń wypadki w dalszym ciągu podtrzymują mój manicheizm.
(…)
Za trzy dni znowu pewnie usłyszę Ciebie z bliska i z daleka. Tym razem już się może zaadoptuję do warunków rozmowy w tej sfałdowanej przestrzeni. Jak widzisz, pochodzenie z Lipna nie przestaje ciążyć na człowieku, chociaż widział Paryż i New York. A może grają tu rolę jeszcze starsze złoża niż lipnowskie.
Ściskam Cię i całuję
Twój Stach"1
Profesor Stanisław Ossowski dużo pisał o więzi społecznej, sam zjednywał ludzi i był apostołem przyjaźni. W Lipnie na początku XX wieku, dzięki takim ludziom, jak jego ojciec Władysław, powstały rzeczy piękne i wielkie, mimo trudnych czasów, bo były silne społeczne więzi, poczucie wspólnoty i odpowiedzialności za swoją małą ojczyznę.
_______________________________________________
1 1953 rok, list z Nieborowa
Źródło: Zenon Góźdź, Lipno w XX wieku.
